Scenariusz lekcji dla klasy III LO poświęcony metaforyce powieści „Granica” Z. Nałkowskiej. Jego zadaniem jest budowanie kompetencji ucznia w zakresie odczytywania sensów metaforycznych utworu oraz wypowiadania sądów uogólniających.
Opracowała Jolanta Wieloch I Cele lekcji.
Uczeń powinien: - wyrażać krytyczne opinie o głównym bohaterze powieści na podstawie tekstu oraz bronić swoich argumentów - dbać o właściwe słownictwo (typowe dla stylu retorycznego) - właściwie wnioskować i interpretować - przytaczać fragmenty i cytaty z powieści - wyjaśnić metaforyczne znaczenie powieści - dostrzec metaforykę tytułu powieści - dostrzec uniwersalne elementy utworu
II Pomoce dydaktyczne.
Arkusz pracy ucznia, tekst „Granicy” Z. Nałkowskiej
III Uwagi dotyczące realizacji lekcji.
Lekcja trwa 45 min. Fabuła omawianego utworu i jego kompozycja jest już znana uczniowi (omówione na lekcjach wcześniejszych). Powieść nie była rozpatrywana jako utwór metaforyczny. Uczeń posiada arkusz pracy, na którym sporządza notatkę oraz egzemplarz książki pt.: „Granica”. Zadaniem domowym uczniów było przygotowanie argumentów oskarżających głównego bohatera jak i kontrargumentów biorących go w obronę. Nauczyciel wykorzystuje metodę dyskusji oraz pogadankę heurystyczną.
IV Przebieg lekcji.
Lekcję rozpoczyna zapisanie tematu lekcji na tablicy oraz przypomnienie wiadomości już zdobytych na temat utworu (kompozycja - inwersja czasowa, dzieje głównego bohatera).
Następnie nauczyciel egzekwuje pracę domową (uczniowie prezentują przygotowane w domu argumenty oskarżające głównego bohatera, jak i kontr-argumenty dbając jednocześnie o słownictwo charakterystyczne dla stylu retorycznego).
W kolejnym etapie lekcji nauczyciel nawiązuje do tematu: Metaforyczne znaczenie, czyli jakie?
Wnioski: - znaczenie metaforyczne czyli przenośne, niedosłowne, ogólniejsze - dzieje głównego bohatera to życie w ogóle człowieka - refleksje na temat bohatera to refleksje na temat życia człowieka w ogóle (wybory, kariera, poszukiwanie szczęścia, cierpienie, egzystencja, walka dobra ze złem, śmierć) Rozmowa na temat natury człowieka (w oparciu o refleksje zawarte w powieści oraz doświadczenia życiowe). Uczniowie zastanawiają się czy istnieje ona w ukształtowanej formie.
Wnioski wynikające z analizy: - natury ludzkiej nie można ująć w żadną formę (jest ona złożona, wielopłaszczyznowa) - człowiek i jego natura zmienia się w zależności od ludzi, zdarzeń, okoliczności, warunków życia, miejsca – „Jest się takim, jak miejsce w którym się jest”
Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Co pozostaje po człowieku, kiedy odchodzi? (umiera bądź kończy pewien etap w życiu np. pełnienie jakiejś funkcji)
Wnioski wynikające z zadanego pytania: - po odchodzącym człowieku pozostaje pamięć (dobra bądź zła) - ludzie, społeczeństwo wspominają czyny człowieka (oceniają je)
Nie tylko bohater utworu jest oceniany. W kontekście metaforycznego znaczenia ocenie poddawany jest każdy z nas. Nałkowska zestawia dwie oceny. Ocenę społeczeństwa – zewnętrzną, obiektywną i ocenę wewnętrzną – subiektywną. Zastanawia się, której ocenie przyznać decydujący głos.
Spostrzeżenia uczniów: - odwołanie do odpowiedniego fragmentu powieści: „Jesteśmy tacy jak myślą o nas ludzie, a nie tacy jak my myślimy o sobie”
Przytoczenie sceny metaforycznej z powieści i jej interpretacja (scena z lustrem).
Wnioski uczniów:
- bohaterowi zdawało się, że stoi na czele robotników, w rzeczywistości uciekał przed nimi - to co myślał o sobie bohater okazało się fikcją, prawda o nim jest inna
Uczniowie zastanawiają się nad realnym znaczeniem słowa granica, a następnie przytaczają fragment z powieści traktujący o granicy: „Chodzi o to, że musi coś przecież istnieć. Jakaś granica, za którą nie wolno przejść, za którą przestaje się być sobą.”
Wnioski uczniów:
- realne znaczenie słowa granica to przysłowiowa oddzielająca linia - autorka używając w tytule powieści słowa granica wskazuje na jej metaforyczne znaczenie - Nałkowskiej chodzi o granicę moralną
Jaką granicę w znaczeniu metaforycznym mogła mieć jeszcze na uwadze autorka? Granicę społeczną, (różny poziom życia poszczególnych grup społecznych), granicę psychologiczną (granica między sądem jednostki a sądem zbiorowości).
Lekcję kończy podsumowanie, nawiązanie do tematu oraz podkreślenie uniwersalizmu utworu.
Po zakończonej lekcji nauczyciel nie zbiera arkuszy prac uczniów. Na ich podstawie napiszą wypracowanie na temat: „Jacy jesteśmy naprawdę w oparciu o „Granicę” Z. Nałkowskiej.
Bibliografia:
1. Brudnik E., Morszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, SFS, Kielce 2000. 2. Kazimierska D., Język Polski. Twoja udana matura, WSiP W-wa 2000. 3. Nałkowska Z., Granica KiW, W-wa 1984. |